MENU
Kamień pamiątkowy dla uczczenia Fryderyka Wielkiego w Nysie. [Kamień stał nieopodal fortu Prusy, najprawdopodobniej na tyłach Collegium Artium przy ul. Obrońców Tobruku. - Neisse]

Dodał: maras° - Data: 2010-04-08 16:53:40 - Odsłon: 3598
Rok 1911


Zbudowany w latach 1743-45. Napis na zworniku nad wejściem do pomieszczenia studni na dziedzińcu ”FR Anno 30 I 44” dotyczy ukończenia budowy gdyż pełną sprawność obronną fort uzyskał dopiero po zakończeniu robót w następnym roku.

W latach 1771-76 dokonano rozbudowy systemu chodników przeciwminowych, a w latach 1771-74 wzniesiono trzy flesze. Różne prace przy obwałowaniach prowadzono w latach 1864-67, a w latach 1872 i 1888 dokonano przebudowy stoków bojowych. Fort służył w latach 1859-69 jako koszary i w części więzienia, a od 1914 r. Jako magazyn sprzętu wojskowego. Fort wzniesiony na wzgórzach lewego brzegu rzeki, zabezpieczał tereny, z których był dogodny obstrzał miasta, później objęte dalszymi fortyfikacjami.

Główne obwałowania fortu założone zostały na narysie kleszczowym pięcioramiennej gwiazdy, wewnątrz których wznosił się pięciobok 2- kondygnacyjny kazamatów osłoniętych od zewnątrz i góry nasypem ziemnym, ze studnią w budynku na środku dziedzińca. Otoczone suchą fosą główną pięć kleszczy fortu (na osi pięciu boków kazamatów koszarowych) osłaniało pięć rawelinów: trzy o narysie bastionowym typu moguncko-wurzburskiego (Pomorze, Halberstadt i Marchia) i dwóch o narysie o kleszczowym (Westfalia i Magdeburg). Pięć ostrzy fortu ze wznoszącymi się na nich kawalerami (ziemnymi) oznaczonymi literami I-V osłaniał pięć przeciwstraży o takiej samej numeracji, razem z rawelinem tworzących ciągłe pasmo obwałowań zewnętrznych z przerwą jedynie przy bramie wjazdowej. Od strony północnej przy osi V-go ostrza gwiazdy oraz rawelinów Marchia i Pomorze usytuowano trzy flesze w rozległej suchej fosie. Nad przeciw skarpą fosy zewnętrznej droga ukryta za plecami broni (połączonymi z fosą krytymi schodami) i redanami, rozbudowana od strony północno-wschodniej szeroko, ze schronami i powiększonymi placami broni o zaokrąglonych narysach. Cztery boki pięciobocznego założenia (oprócz boku południowo-wschodniego od strony osłoniętego obwałowaniami Radoszyna) zostały zabezpieczone systemem chodników przeciwminowych (1771-76) szczególnie rozbudowanych od strony trzech flesz. Wejścia do chodników prowadzą z fosy głównej poprzez raweliny i przeciwstraże, pod dnem fosy zewnętrznej, pod fleszami lub wprost pod przedstok, tworząc typowe rozgałęzienia. Skarpy i przeciwskarpy murowane z cegły i kamienia, a mury kazamatów, kaponiery itp. ceglane z ziemnymi nasypami wałów. Wjazd zewnętrzny prowadził z placu broni /wewnętrznego od strony Radoszyna/ i przeciwskarpy dnem fosy między rawelinem Halberstadt i przeciwstrażę V do bramy. Wał kleszcza między IV i V ostrzem wału głównego zastąpiono murem ceglanym z dwiema bramami wjazdowymi z kaponierą pośrodku. Dalej poterną bramną pod trzonem koszarowym na dziedziniec, skąd dwie boczne poterny prowadziły na wały główne. Wewnątrz fortu, oprócz studni głównej na dziedzińcu (o głębokości 25-32m) znajdowały się jeszcze dwie: za szyją rawelinu Pomorze i przed prawym licem Ostrza I. Tuż za wjazdem zewnętrznym, przed bramą, w początkach XX w. wzniesiono monumentalną wieżę-pomnik, niszcząc w niewielkim stopniu przyległe nasypy ziemne.

W obręb zespołu „A” włączono też fragmenty obwarowań Kapucyńskich (omówionych w zespole B) oraz Jerozolimskich (omówionych w zespole E) ze względu na związek funkcjonalny zawartość terytorialną obszaru zachowanych zabytków.

Z obwarowań Kapucyńskich zachował się wał łączący przeciwstraż V (15) z fortem Bombardierskim. Wał ziemny z profilem dla stanowisk piechoty, osłonięty od zewnątrz suchą fosą z obustronnym oskarpowaniem ceglanym murem, łącząca się z fosą fortu Bombardierskiego.

Fort Bombardierski założony na narysie kleszczowym 4 ramiennej gwiazdy z północnym ostrzem lekko zaokrąglonym. Wielkością cały fort odpowiada rozmiarom jednego naroża Fortu Prusy. Wały ziemne oskarpowane cegłą z profilem dla piechoty i trzema ławami artyleryjskimi w narożach oraz pochylniami wjazdowymi z poziomu dziedzińca . Pod wałami kazamaty koszarowo-magazynowe. Brama wjazdowa w formie przecięcia wału pośrodku kleszcza południowego. Oskarpowanie kleszcza północnego zniszczone. Sucha fosa z oskarpowanym cegłą przeciwstokiem przegrodzona murem /grodzią/ przy ostrzu północnym i wschodnim tj. na stykach z dalszymi obwarowaniami. Fort użytkowany przez wojsko /hodowlę świń/ ulega dewastacji zarówno od strony dziedzińca i kazamatów jak roślinności na wałach i przedstoku.

Z obwarowań Jerozolimskich wewnętrznych rogatki nie zachowało się nic poza nikłymi śladami fundamentów oskarpowania zasypanej fosy i zniwelowanych wałów, na terenie cmentarza. Zachował się natomiast fragment obwarowań zewnętrznych tj. prawa strona dawnej rogatki Jerozolimskiej zewnętrznej w postaci wału ziemnego 2-krotnym załamaniem, wychodzącego z III-ej przeciwstraży fortu Prusy, oskarpowanego i osłoniętego fosą z murowanym przeciwstokiem. Na czele oprócz profilu dla piechoty, również stanowiska artyleryjskie tzw. (”Lisia Bateria”). Z tyłu na zapleczu wału magazynu amunicji osłonięty ziemią. Z dawnej bramy Jerozolimskiej zewnętrznej, nie zachowało się nic. W takim stanie fortyfikacje te zachowały się do chwili obecnej, lecz ich sylweta stała się niewidoczna na skutek rozrostu zadrzewienia, tworzącego w wałach, w fosach i przedpolu gęsty las starych i młodych drzew.


  • /foto/287/287905m.jpg
    1935 - 1945
  • /foto/71/71057m.jpg
    1936 - 1938
  • /foto/152/152463m.jpg
    2007
  • /foto/152/152464m.jpg
    2007
  • /foto/152/152465m.jpg
    2007
  • /foto/8167/8167344m.jpg
    2019
  • /foto/8167/8167345m.jpg
    2019
  • /foto/8167/8167350m.jpg
    2019
  • /foto/8167/8167351m.jpg
    2019
  • /foto/8167/8167376m.jpg
    2019
  • /foto/8167/8167377m.jpg
    2019
  • /foto/8167/8167378m.jpg
    2019

Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa

Poprzednie: Schronisko i wieża widokowa na Przedniej Kopie Strona Główna Następne: Gierałcice


Stan | 2014-08-19 16:56:05
Przy obecnym rondzie Pamięci Ofiar Katynia, po jego północno-wschodniej stronie do 1945 roku znajdował się plac "Wilhelms Pl.". Kilkadziesiąt metrów na zachód, tuż przy obecnej ulicy K. Ujejskiego na małym skwerku stał Denkmal. Obecnie placu już nie ma, jest tylko fragment skweru. Warto sprawdzić, czy jakiś kamień z fotografii tam się nie zachował. Co prawda były tam wielkie prace drogowe, poszerzanie ulicy i budowa ronda, ale jakaś szansa jest.
maras | 2014-08-19 17:14:22
Jest kolega Perfik, może on coś zobaczy na miejscu :))
Neisse - Ralf | 2015-10-21 22:12:51
W miejscu, które opisujesz stał pomnik ale Winterfeldt'a.
Neisse - Ralf | 2015-10-21 22:17:00
Kamień stał nieopodal fortu Prusy, najprawdopodobniej na tyłach Collegium Artium przy ul. Obrońców Tobruku.
maras | 2015-10-21 23:41:42
Cenna informacja, przypisałem z odpowiednią adnotacją do fortu Prusy... Dzięki :)